ޢަބުދުﷲރަޝީދު
الله تعالى އަށް ފަށްފަށުން ޙަމްދުކުރަމެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ މުސްލިމު ދިވެހި ދަރިންނަކީ އިސްލާމްދީންދެކެ ލޯބިވާ ބައެއްކަމާއި މެދު ޝައްކެއްތެވެ. ކޮންމެއެކަސް ދިވެހި ޤައުމަކީ އިސްލާމީ ޤައުމެކެވެ. މިހާތަނަށްވެސް ސައްތައިން ސައްތަ އިސްލާމީ ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި އޮތް މުސްލިމް ދައުލަތެކެވެ. ދުނިޔެ މަތީގައި އިންސާނާއަށް ލިބޭނެ ބޮޑު ނިޢުމަތްތަކުގެ ތެރެއިން އެއް ނިއުމަތް ލިބިފައިވާ މީސްތަކުންތަކެއް އުޅެމުންދާ ކުޑަކުޑަ މުޖުތަމައެކެވެ.
އާއެކެވެ. އިސްލާމްދީނުގެ ހިދާޔަތަކީ އިންސާނަކަށް ލިބޭނެ އެންމެ ބޮޑު އެއް ނިއުތެވެ. އިސްލާމްދީން ނިޢުމަތަކަށްވަނީ އެއީ ބޮޑުމުދާ ގަޑެއްކަމުގައި ނުވަތަ ފައިސާތަކަށް ވީމައެއްނޫނެވެ. ނުވަތަ ބޮޑެތި އުސް އިމާރާތްކަކެއްވީމައެއް ނުމެނޫންމެވެ. އެހެނެއްކަމަކު އިސްލާދީން އެއީ އިންސާނިތްޔަތުގެ ހުންގާނަށްވީތީއެވެ. މިހުވަފެނީ ޙަޔާތް ދޫކޮށް ޙަޤީޤީ ޙަޔާތް އާދެ އާޚިރަތުގެ ބާއްޖަވެރިކަން ލިއްބައިދޭ ވަޞީލަތަށް ވީތީއެވެ. މުޖުތަމަޢުތަކުން ބޭއިންސާފާއި ނުބައި ރޭވުނަތައް ނެތިކޮށް، އަދުލްއިންސާފާއި ހެޔޮގޮތް ހޯދައިދޭ މަގުކަމުގައި ވިތީއެވެ. ނާމާންކަމާއި ބިރުވެރިކަން އެއްކިބާކޮށް، އަމާންކަމާއި ހަމަޖެހުން ލިއްބައިދޭ ސަބަބަށްވީތީއެވެ. ތަހްޒީބާއި ތަމައްދުނުގެ އަސްލުކަމުގައި ވީތީއެވެ. އެހެންކަމަށް ވީހިނދު މުޖުތަމަޢަށް އަދުލްއިންސާފާއި ހެޔޮގޮތް ބޭނުންނަމަ، އަމާންކަމާއި ހަމަޖެހުން ބޭނުންނަމަ، ތަހްޒީބާއި ތަމައްދުނު ބޭނުންނަމަ، އަޅުނޑުމެންނަށް އެދިމާއަށް ދުއްވައިދޭނެ ހުންގާނެއް ބޭނުން ވާނެކަމާއިމެދު ޝައްކެއްނެތެވެ. އާދެ އެ ހުންގާނަކީ އިސްލާމްދީނެވެ. އެދީން ރަގަނޅަށް ދެނެގަތުމެވެ. الله تعالى އީ ކޮން ފަރާތެއްކަން ދެނެގަނެ، ޙައްޤުގޮތުގައި އެއިލާހު އެއްކައުވަންތަކޮށް، ހަމައެކަނި އެއިލާހަށް އަޅުކަންކުރުމެވެ. އިސްލާމްދީނުގެ އަސާސީ އަސްލުތައް ދެނެގަނެ އެއަށް އަމަލުކުރުމެވެ. الله تعالى ގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم އީ الله تعالى ފޮނުއްވި ޙައްޤުރަސޫލެއްކަން ދެނެގަނެ، އަދި އެކަލޭގެ ފާނު ގެނެސްދެއްވި ކަންކަމުގައި ހިފާ ނަހީކުރެއްވި ކަންކަމުން ދުރުހެލިވުމެވެ.
އޭ މުސްލިމް އޚުންނާއި އޚުތުންނޭ! އޭ ދިވެހި ދަރިންނޭ! ނިންކަން ފުންކޮށް ވިސްނާބައްލަވާށެވެ. "ތައުޙީދު" މިއީ ކޮންއެއްޗެއްހޭ؟ އަހައިފިނަމަ ޖަވާބު އެނގެނީ ކިތައް ދިވެހިންނަށްބާ؟ އާއެކެވެ. ތައުޙީދޭ ބުނެފިނަމަ އެއީ ކޮން އެއްޗެއްކަން އެގޭ ދިވެހިން މަދުކަމީ ހައިރާންވާންޖެހޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިވެހި މުސްލިމު އަޚުންނާއި އުޚުތުންގެ ހާލަތައް ބަލާ އިރު އިސްލާމްދީނުގެ އާއްމު އެންމެ އަސާސީ ބައިތައްވެސް ނޭނގޭ ކަމީ، މިހާތަނަށް އައި އިރު ދިވެހިންނަށް އިސްލާމްދީނުގެ ޢިލްމު އުގަންނައި ދެވިފައި ނުވާކަމުގެ ހެއްކެވެ. މިމަތިވެރި ދީނުގެ މާތްވި އުސޫލުތައް ނޭނގޭކަމުގެ ބޮޑު ދަލީލެކެވެ. އެންމެ ކުޑަމިނުން ދީނަކީވެސް ކޮން އެއްޗެއްކަން އޭގެ ޙައްޤުގޮތުގައި ނޭނގޭ ކަމުގެ މިސާލެކެވެ. އެހެންކަމުން އަދިވެސް އިތުރަށް މިކަމާ ވިސްނަވާ، ތައުޙީދުގެ ކޮންމެވެސް މިން ވަރެއް އުގެނުމަށް ކުރިއަށް ވަޑައިގަންނަމާ ހިންގަވާށެވެ.
ތައުޙީދަކީކޮބާހެއްޔެވެ؟ އަދި އޭގެ ބައިތަކަކީ ކޮބާހެއްޔެވެ؟
ތައުހީދުގެ ލަފްޒީމާނައަކީ އެއްޗެއް އެކަނިވެރި ކޮށްލުމެވެ. ނުވަތަ އެއްމެ އެއްޗެއްކަމުގައި ހެދުމެވެ. ނުވަތަ އެންމެ ފަރާތެއްކަމުގައި ހެދުމެވެ. ނުވަތަ އެންކައުވަންތަ ކުރުމެވެ.
ޝަރުޢީގޮތުން ތަޢުޙީދުގެ މާނައަކީ الله تعالى އެއީ ވޮޑިގެންވާފަރާތެއްކަމަށް އީމާންވެހުރެ ރައްބުވަންތަކަމުގައި އާއި އިލާހުވަންތަކަމުގައި އެއިލާހުގެ އިސްމުފުޅުތަކާއި ޞިފަފުޅުތަކުގައި އެއިލާހު އެއްކައުވަންތަ ކުރުމެވެ.
الله تعالى ވަނީ ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އެތަށް އާޔަތެއްގައި ތައުޙީދު ނުވަތަ الله تعالى އެއްކައުވަންތަކުރުމާއި އެކަމުގެ ބައިތަކާއި ބެހޭގޮތުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް އުގަންނައި ދީ ބަޔާންކޮށްދީފައެވެ.
ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ފުރަތަމަ ސޫރަތްކަމުގައިވާ الفاتحة ގައި الله تعالى ވަޙީކުރައްވާފައިވާ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ގައިވާ (لله) މިލަފްޒުން ތައުޙީދުލް އުލޫހިއްޔާ ނުވަތަ އަޅުކަންކުރުމުގައި الله تعالى އެއްކައުވަންތަކުރުން ޘާބިތުކޮށް ދަލާލަތުކޮށްދެއެވެ. އަދި (رب العالمين) އިން ތައުޙީދުއް ރުބޫބިއްޔާ ނުވަތަ ރައްބުވަންތަކަމުގައި الله تعالى އެއްކައުވަންތަކުރުން ޘާބިތުކޮށް ދަލާލަތުކޮށްދެއެވެ. (އެބަހީ އެއްޗެހި އުފައްދައި ޚަލްޤުކުރެއްވުމާއި އެތަކެތި ބަލާ ގެންގުޅުމާއި އެތަކެއްޗަށް ރިޒްޤުދެއްވައި ހުރިހާ ކަމެއް ކޮށްދެއްވަނީވެސް الله تعالى ކަން ހިތުގެ އަޑިން ޔަޤީންކޮށް ހަމައެކަނި الله تعالى އަށް އެކަން ނިސްބަތްކުރުންޘާބިތުކުރުމެވެ.) އަދި މިސޫރަތުގައި الله تعالى ވަޙީކުރައްވާފައި الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ އިން އެއިލާހަށް ނިސްބަތްވާ ހުރިހާ ސިފަފުޅުތަކެއްގައި އާއި ނަންފުޅުތަކެއްގައި އެ އިލާހު އެއްކައުވަންތަކަން ޘާބިތުކޮށްދީ އެކަމަށް ދަލާލަތު ކޮށްދެއެވެ. ތައުޙިދުއް ރުބޫބިއްޔާ އަށް ދަލާލަތު ކޮށްދެއްވަމުން އަދިވެސް الله تعالى ވަޙީކުރައްވާފައި ވެއެވެ. مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ . ހަމަ އެހެންމެ އަޅުކަމުގައި الله تعالى އެއްކައުވަންތަ ކުރުމަށް ދަލާލަތުކޮށްދެއްވަމުން ވަޙީކުރަށްވާފައި ވެއެވެ. إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ . ތައުޙީދު ނުވަތަ الله تعالى އެއްކައުވަންތަކުރުމުގެ ބައިތަކައި އޭގެ ތަފްޞީލު އުގަންނައިދީ ބަޔާންކޮށްދޭ މިފަދަ އެތައް އެތައް އާޔަތްތަކެއް ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި الله تعالى ބަޔާންކޮށްދެއްވާފައި ވެއެވެ. މުޅިޤުރުއާން ވެސް އަޅުގަނޑުމެނނަށް ތައުޙީދު ބަޔާންކޮށްދެއެވެ. އެހެންކަމުން މަޝްހޫރު ހަތަރު މަޒުހަބު (ހަނަފީމަޒުހަބާއި މަލިކީ މަޒުހަބާއި ޝާފިޢީ މަޒުހަބާއި ހަންބަލީ މަޒުހަބުގެ) އިމާމުން ފަދަ އުއްމަތުގެ ސަލަފުއްސާލިހުން ތައުޙީދު ބަޔާންކޮށްދެއްވާ އޭގައި ތިން ބައެއްވަކަމަށް ބަޔާންކޮށްދެއްވާފައި ވެއެވެ. އެއީ ކުރިން ވެސް ބަޔާންވެދިޔަ ފަދައިން ތައުޙީދުއް ރުބޫބިއްޔާ އާއި ތައުޙީދުލް އުލޫހިއްޔާ އަދި ތައުޙީދުލް އަސްމާއި ވައްޞީފާތެވެ.
ތައުޙީދުލް އުލޫހިއްޔާ އާއި ތައުޙީދުއް ރުބޫބިއްޔާ އަދި ތައުޙީދުލް އަސްމާއި ވައްޞީފާތަކީ ކޮބާ؟
ތައުޙީދުލް އލޫހިއްޔާ އަކީ: ހުރިހާ އަޅުކަމެއްގައި الله تعالى އެކައުވަންތަކުރުމެވެ. އެބަހީ ހުރިހާ އަޅުކަމެއް الله تعالى އަށް ޚާލިޞްކުރުމެވެ. އެއްވެސް އަޅުކަމެއްގައި އެއިލާހާއި އެއްވެސް ފަރާތެއް ޝަރީކު ނުކުރުމެވެ. ނުވަތަ ބައިވެރި ނުކުރުމެވެ.
އަޅުކަމަކީ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެނެސް ދެއްވި ގޮތަށް الله تعالى އަށް ކިޔަމަންތެރިކަން އަދާކުރުމެވެ. އަދި ބަސްތަކާއި ފެންނަކަންކަމާއި އަދި ނުފެންނަކަންކަމުގެ ތެރެއިން الله تعالى ލޯބިވެ ވޮޑިގަންނަވާ ކޮންމެ ބަހަކާއި އަމަލެކެވެ.
ތައުޙީދުއް ރުބޫބިއްޔާ އަކީ: الله تعالى ކުރައްވާ ކޮންމެ ކަމެއްގައި އެއިލާހު އެއްކައުވަންތަކުރުމެވެ. އެއިން އެވެސްކަމެއްގައި އެކަލާނެގެ އާ އެއްވެސް ފަރާތެއް ބައިވެރި ނުކުރުމެވެ. މިސާލަކަށް ޚަލްޤުކުރެއްވުމާއި، ރިޒްޤުދެއްވުމާއި، މަރުގެންނެވުމާއި ދިރުންވުން ފަދަކަންކަމެވެ.
އޭ މުސްލިމް އޚުންނާއި އޚުތުންނޭ! އޭ ދިވެހި ދަރިންނޭ! ނިންކަން ފުންކޮށް ވިސްނާބައްލަވާށެވެ. "ތައުޙީދު" މިއީ ކޮންއެއްޗެއްހޭ؟ އަހައިފިނަމަ ޖަވާބު އެނގެނީ ކިތައް ދިވެހިންނަށްބާ؟ އާއެކެވެ. ތައުޙީދޭ ބުނެފިނަމަ އެއީ ކޮން އެއްޗެއްކަން އެގޭ ދިވެހިން މަދުކަމީ ހައިރާންވާންޖެހޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިވެހި މުސްލިމު އަޚުންނާއި އުޚުތުންގެ ހާލަތައް ބަލާ އިރު އިސްލާމްދީނުގެ އާއްމު އެންމެ އަސާސީ ބައިތައްވެސް ނޭނގޭ ކަމީ، މިހާތަނަށް އައި އިރު ދިވެހިންނަށް އިސްލާމްދީނުގެ ޢިލްމު އުގަންނައި ދެވިފައި ނުވާކަމުގެ ހެއްކެވެ. މިމަތިވެރި ދީނުގެ މާތްވި އުސޫލުތައް ނޭނގޭކަމުގެ ބޮޑު ދަލީލެކެވެ. އެންމެ ކުޑަމިނުން ދީނަކީވެސް ކޮން އެއްޗެއްކަން އޭގެ ޙައްޤުގޮތުގައި ނޭނގޭ ކަމުގެ މިސާލެކެވެ. އެހެންކަމުން އަދިވެސް އިތުރަށް މިކަމާ ވިސްނަވާ، ތައުޙީދުގެ ކޮންމެވެސް މިން ވަރެއް އުގެނުމަށް ކުރިއަށް ވަޑައިގަންނަމާ ހިންގަވާށެވެ.
ތައުޙީދަކީކޮބާހެއްޔެވެ؟ އަދި އޭގެ ބައިތަކަކީ ކޮބާހެއްޔެވެ؟
ތައުހީދުގެ ލަފްޒީމާނައަކީ އެއްޗެއް އެކަނިވެރި ކޮށްލުމެވެ. ނުވަތަ އެއްމެ އެއްޗެއްކަމުގައި ހެދުމެވެ. ނުވަތަ އެންމެ ފަރާތެއްކަމުގައި ހެދުމެވެ. ނުވަތަ އެންކައުވަންތަ ކުރުމެވެ.
ޝަރުޢީގޮތުން ތަޢުޙީދުގެ މާނައަކީ الله تعالى އެއީ ވޮޑިގެންވާފަރާތެއްކަމަށް އީމާންވެހުރެ ރައްބުވަންތަކަމުގައި އާއި އިލާހުވަންތަކަމުގައި އެއިލާހުގެ އިސްމުފުޅުތަކާއި ޞިފަފުޅުތަކުގައި އެއިލާހު އެއްކައުވަންތަ ކުރުމެވެ.
الله تعالى ވަނީ ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އެތަށް އާޔަތެއްގައި ތައުޙީދު ނުވަތަ الله تعالى އެއްކައުވަންތަކުރުމާއި އެކަމުގެ ބައިތަކާއި ބެހޭގޮތުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް އުގަންނައި ދީ ބަޔާންކޮށްދީފައެވެ.
ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ފުރަތަމަ ސޫރަތްކަމުގައިވާ الفاتحة ގައި الله تعالى ވަޙީކުރައްވާފައިވާ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ގައިވާ (لله) މިލަފްޒުން ތައުޙީދުލް އުލޫހިއްޔާ ނުވަތަ އަޅުކަންކުރުމުގައި الله تعالى އެއްކައުވަންތަކުރުން ޘާބިތުކޮށް ދަލާލަތުކޮށްދެއެވެ. އަދި (رب العالمين) އިން ތައުޙީދުއް ރުބޫބިއްޔާ ނުވަތަ ރައްބުވަންތަކަމުގައި الله تعالى އެއްކައުވަންތަކުރުން ޘާބިތުކޮށް ދަލާލަތުކޮށްދެއެވެ. (އެބަހީ އެއްޗެހި އުފައްދައި ޚަލްޤުކުރެއްވުމާއި އެތަކެތި ބަލާ ގެންގުޅުމާއި އެތަކެއްޗަށް ރިޒްޤުދެއްވައި ހުރިހާ ކަމެއް ކޮށްދެއްވަނީވެސް الله تعالى ކަން ހިތުގެ އަޑިން ޔަޤީންކޮށް ހަމައެކަނި الله تعالى އަށް އެކަން ނިސްބަތްކުރުންޘާބިތުކުރުމެވެ.) އަދި މިސޫރަތުގައި الله تعالى ވަޙީކުރައްވާފައި الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ އިން އެއިލާހަށް ނިސްބަތްވާ ހުރިހާ ސިފަފުޅުތަކެއްގައި އާއި ނަންފުޅުތަކެއްގައި އެ އިލާހު އެއްކައުވަންތަކަން ޘާބިތުކޮށްދީ އެކަމަށް ދަލާލަތު ކޮށްދެއެވެ. ތައުޙިދުއް ރުބޫބިއްޔާ އަށް ދަލާލަތު ކޮށްދެއްވަމުން އަދިވެސް الله تعالى ވަޙީކުރައްވާފައި ވެއެވެ. مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ . ހަމަ އެހެންމެ އަޅުކަމުގައި الله تعالى އެއްކައުވަންތަ ކުރުމަށް ދަލާލަތުކޮށްދެއްވަމުން ވަޙީކުރަށްވާފައި ވެއެވެ. إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ . ތައުޙީދު ނުވަތަ الله تعالى އެއްކައުވަންތަކުރުމުގެ ބައިތަކައި އޭގެ ތަފްޞީލު އުގަންނައިދީ ބަޔާންކޮށްދޭ މިފަދަ އެތައް އެތައް އާޔަތްތަކެއް ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި الله تعالى ބަޔާންކޮށްދެއްވާފައި ވެއެވެ. މުޅިޤުރުއާން ވެސް އަޅުގަނޑުމެނނަށް ތައުޙީދު ބަޔާންކޮށްދެއެވެ. އެހެންކަމުން މަޝްހޫރު ހަތަރު މަޒުހަބު (ހަނަފީމަޒުހަބާއި މަލިކީ މަޒުހަބާއި ޝާފިޢީ މަޒުހަބާއި ހަންބަލީ މަޒުހަބުގެ) އިމާމުން ފަދަ އުއްމަތުގެ ސަލަފުއްސާލިހުން ތައުޙީދު ބަޔާންކޮށްދެއްވާ އޭގައި ތިން ބައެއްވަކަމަށް ބަޔާންކޮށްދެއްވާފައި ވެއެވެ. އެއީ ކުރިން ވެސް ބަޔާންވެދިޔަ ފަދައިން ތައުޙީދުއް ރުބޫބިއްޔާ އާއި ތައުޙީދުލް އުލޫހިއްޔާ އަދި ތައުޙީދުލް އަސްމާއި ވައްޞީފާތެވެ.
ތައުޙީދުލް އުލޫހިއްޔާ އާއި ތައުޙީދުއް ރުބޫބިއްޔާ އަދި ތައުޙީދުލް އަސްމާއި ވައްޞީފާތަކީ ކޮބާ؟
ތައުޙީދުލް އލޫހިއްޔާ އަކީ: ހުރިހާ އަޅުކަމެއްގައި الله تعالى އެކައުވަންތަކުރުމެވެ. އެބަހީ ހުރިހާ އަޅުކަމެއް الله تعالى އަށް ޚާލިޞްކުރުމެވެ. އެއްވެސް އަޅުކަމެއްގައި އެއިލާހާއި އެއްވެސް ފަރާތެއް ޝަރީކު ނުކުރުމެވެ. ނުވަތަ ބައިވެރި ނުކުރުމެވެ.
އަޅުކަމަކީ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެނެސް ދެއްވި ގޮތަށް الله تعالى އަށް ކިޔަމަންތެރިކަން އަދާކުރުމެވެ. އަދި ބަސްތަކާއި ފެންނަކަންކަމާއި އަދި ނުފެންނަކަންކަމުގެ ތެރެއިން الله تعالى ލޯބިވެ ވޮޑިގަންނަވާ ކޮންމެ ބަހަކާއި އަމަލެކެވެ.
ތައުޙީދުއް ރުބޫބިއްޔާ އަކީ: الله تعالى ކުރައްވާ ކޮންމެ ކަމެއްގައި އެއިލާހު އެއްކައުވަންތަކުރުމެވެ. އެއިން އެވެސްކަމެއްގައި އެކަލާނެގެ އާ އެއްވެސް ފަރާތެއް ބައިވެރި ނުކުރުމެވެ. މިސާލަކަށް ޚަލްޤުކުރެއްވުމާއި، ރިޒްޤުދެއްވުމާއި، މަރުގެންނެވުމާއި ދިރުންވުން ފަދަކަންކަމެވެ.
ތައުޙިދުލް އަސްމާއި ވައްޞިފާތަކީ: ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުން ސާބިތުވާ الله تعالى ގެ ނަންފުޅުތަކާއި ޞިފަފުޅުތައް އެއްވެސް ތަޢުވީލު ކުރުމަކާއި ވައްތަރު ބަޔާންކުރުމަކާއި ނުލައި އެއިލާހުގެ ޒާތުފުޅަށް ނިސްބައި ކުރުމެވެ. الله تعالىވަޙިކުރައްވާފައި ވަނީ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ "އެއިލާހާއި އެއްފަދަ އެއްވެސް އެއްޗެއް ނުވެއެވެ."
އަހަރެމެންނަކީ ޙައްޤުގޮތުގައި الله تعالى އެއްކައުވަންތަކުރާ މުއައްޙިދުންކަމުގައި ލައްވާ، ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތުގެ ހަޤީޤީ ބާއްޖަވެރިންކަމުގައި ލައްވާށި. އާމީން
އަހަރެމެންނަކީ ޙައްޤުގޮތުގައި الله تعالى އެއްކައުވަންތަކުރާ މުއައްޙިދުންކަމުގައި ލައްވާ، ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތުގެ ހަޤީޤީ ބާއްޖަވެރިންކަމުގައި ލައްވާށި. އާމީން
އިތުރަށް ވިދާޅުވޭ
